Ο άνθρωπος του Πίλνταουν

Συγγραφέας, ιατρός, ερασιτέχνης αρχαιολόγος ο Άρθουρ Κόναν Ντόυλ, δικαίως ή αδίκως βρέθηκε στο επίκεντρο μιας μυστηριώδους υποθέσεως, την οποία ακόμη και το πνευματικό δημιούργημά του, ο Σέρλοκ Χόλμς, να ήταν ανίκανος να εξιχνιάσει. Πρόκειται για το περίφημο κρανίο του Πίλτνταουν, μια επιστημονική απάτη, που στοιχειοθετούσε την εμφάνιση του ανθρώπου στα Βρετανικά νησιά, και την οποία η επιστημονική κοινότητα χρειάστηκε 40 χρόνια να την αντιληφθεί.

Τo 1912 ήταν μια καλή χρονιά για την επιστημονική φαντασία αλλά και για τους επίδοξους κυνηγούς απολιθωμάτων, καθώς τότε συνέπεσε η δημοσίευση του μυθιστορήματος επιστημονικής φανασίας του Arthur Conan Doyle "Ο Χαμένος Κόσμος" με την είδηση μιας ανακάλυψης, που αναστάτωσε την κοινή γνώμη της εποχής: Ένας ερασιτέχνης παλαιοντολόγος, ο Charles Dawson ανακοίνωσε την ανακάλυψη στο χωριό Πιλτντάουν του Σάσσεξ, ενός εκτεθειμένου κρανίου, μιας γνάθου και δοντιών, που κατά τη γνώμη του ανήκαν σε έναν από τους προγόνους του ανθρώπου.
Συμπτωματικά μάλιστα στο μυθιστόρημα του δημιουργού του Σέρλοκ Χόλμς, ο ήρωας του, ο καθηγητής Challenger, ανακάλυπτε ένα ανεξερεύνητο οροπέδιο στο οποίο επιβίωναν δεινόσαυροι μαζί με ανθρωπόμορφους πιθήκους, που αντιπροσώπευαν τον αμέσως προγενέστερο κρίκο στην εξέλιξη προς τον άνθρωπο.

O Dawson στα δεξιά και ο Woodward, στο μέσο, στην περιοχή της ανασκαφής

Η ανακάλυψη του Dawson με την αίσθηση που προκάλεσε προσέλκυσε το ενδιαφέρον των επιστημόνων. Ένας από αυτούς, ο διαπρεπής παλαιοντολόγος του Βρεταννικού Μουσείου, ο Arthur Smith Woodward, εντυπωσιασμένος από τα ευρήματα, έσπευσε στην περιοχή προκειμένου να συμβάλει στις ανασκαφικές εργασίες. Αποτέλεσμα των ανασκαφών που πραγματοποίησε με τον Dawson ήταν η ανακοίνωση τον Δεκέμβριο του 1912 των συμπερασμάτων τους:

Το απολίθωμα που είχε βρει ο Dawson ανήκε στο παλαιότερο γνωστό απολίθωμα ενός άμεσου προγονικού είδους του ανθρώπου που έζησε πριν από 500.000 χρόνια!

Με την ανακοίνωση των συμπερασμάτων η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα διχάστηκε. Οι Βρεταννοί επιστήμονες, χαιρέτισαν την ανακοίνωση για την ανακάλυψη του άνθρωπου του Πιλτντάουν ή Eoanthropus Dawsoni (προς τιμήν του ανασκαφέα του) ως ορθή, καθώς ανάμεσα στα άλλα περιποιούσε τιμή στη Βρεταννία ως λίκνο της εμφάνισης του ανθρώπου.

Την ίδια όμως άποψη δεν συμμερίζονταν Αμερικανοί και Γάλλοι επιστήμονες, που διατηρούσαν τις αμφιβολίες τους. Ατυχώς όμως γι΄αυτούς στην ίδια περιοχή ανακαλύφθηκαν λίγο αργότερα οστά ιπποποτάμων, καστόρων και ελεφάντων, γεγονός που ενίσχυσε την αξιοπιστία των ανασκαφών και την ορθότητα των συμπερασμάτων του Dawson, σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μην αμφισβητηθούν πλέον, για περισσότερο από σαράντα χρόνια.

Το 1953 όμως ο Αμερικανός ανθρωπολόγος JS Weiner από έρευνα που έκανε στα ευρήματα του Dawson προσκόμισε αποδείξεις σύμφωνα με τις οποίες το κρανίο του ανθρώπου του Πιλντάουν ήταν μια επιστημονική απάτη. Το κρανίο ήταν προϊόν ανασύνθεσης στην οποία είχε χρησιμοποιηθεί ένα ανθρώπινο κρανίο ηλικίας 500 ετών και η κάτω γνάθος ενός ουρακοτάγκου.
Μοιραία λοιπόν η εξαπατημένη επιστημονική κοινότητα στράφηκε στην αναζήτηση του ενόχου.

Οι πρώτες υποψίες βάρυναν τον Dawson, Woodward και έναν νεαρό Ιησουίτη ιερέα τον Pierre Teilhard de Chardin, που είχε αναμειχθεί στις ανασκαφικές εργασίες, καθώς είχαν προφανείς λόγους να συμμετάσχουν στην παραχάραξη.
Ωστόσο στον κατάλογο των υπόπτων, 70 χρόνια αργότερα προσετέθη ένας ακόμη ύποπτος: Δεν ήταν άλλος από τον ίδιο τον συγγραφέα Arthur Conan Doyle που ενοχοποιήθηκε από τη δημοσίευση των John Winslow και Alfred Meyer στο περιοδικό Science το 1983. Στη δημοσίευση αυτή οι δύο συγγραφείς εκτός του ότι "φωτογραφίζουν" τον Doyle, περιγράφοντας το δράστη της απάτης ως ένα άτομο που πιθανότατα ήταν: "... ένας γιατρός που γνώριζε την ανθρώπινη ανατομία και χημεία, που ενδιαφερόταν για την γεωλογία και την αρχαιολογία... ένα άτομο που αγαπούσε τις φάρσες, την περιπέτεια... και κυριώτερο απ' όλα που μισούσε την καθιερωμένη βρεταννική επιστημονική κοινότητα" παραθέτουν και μερικές ενοχοποιητικές συμπτώσεις:

Πρώτον, μερικά χρόνια μετά την "ανακάλυψη" του Πίλντάουν, είχε έρθει στο φως της δημοσιότητας μια παρόμοια απάτη που επεχείρησε ένας εκκεντρικός φυσιοδίφης, ο Charles Waterton, ο οποίος είχε ισχυριστεί ότι σκότωσε έναν ανθρωπόμορφο πίθηκο, του οποίου ο σκελετός, όπως αποδείχτηκε, ήταν προϊόν ανασύνθεσης από τα οστά ενός πιθήκου. Όμως ο Waterton και ο Doyle είχαν φοιτήσει στο ίδιο σχολείο. Ήταν τυχαία αυτή η σύμπτωση;

Δεύτερον, το 1912 χρονιά στην οποία ανακοινώθηκε η απάτη του Dawson, ο Doyle ζούσε στο Crowborough, που απέχει λίγα χιλιόμετρα από το Πίλτνταουν και καθώς ήταν δεινός περιπατητής είναι βέβαιο ότι θα είχε την ευκαιρία να επισκεφθεί την τοποθεσία στην οποία εντοπίστηκαν τα "ευρήματα". Επίσης στο παρελθόν είχε επισκεφθεί περιοχές στις οποίες είχαν γίνει ανασκαφές όπως η Μάλτα, στην οποία βρέθηκαν απολιθώματα ιπποποτάμου και γνώριζε άτομα, που θα μπορούσαν να είναι οι πηγές από τις οποίες προμηθεύτηκε τα υλικά της παραχάραξης (ένα νευρολόγο που πουλούσε παράξενα διαμορφωμένα κρανία και ένα προμηθευτή οστών ουρακοτάγκου).

Τρίτον στο μυθιστόρημά του "Ο χαμένος κόσμος" υπάρχουν ύποπτες ομοιότητες με την ιστορία του Πίλτνταουν. Και σε αυτό ανακαλύπτεται μια φυλή πρωτόγονων ανθρώπων που αντιπροσωπεύουν τον αμέσως προηγούμενο κρίκο της εξέλιξης προς τον άνθρωπο ενώ η περιγραφή του οροπεδίου θυμίζει την τοποθεσία του Πίλτνταουν στην οποία ι ο Dawson ανακάλυψε τα επίμαχα ευρήματα. Και σαν μην έφταναν αυτά, είναι γνωστό ότι δύο περίπου χρόνια πριν την ανακάλυψη του Πίλτνταουν, ο Doyle, είχε περιγράψει την πλοκή, όσων συνέβησαν το 1912 σε έναν φίλο του. Στο στόμα μάλιστα ενός από τους χαρακτήρες του βιβλίου του, ο Doyle βάζει τα ακόλουθα λόγια: "Αν είσαι έξυπνος και ξέρεις τη δουλειά μπορείς να παραχαράξεις ένα κρανίο, όσο εύκολα μπορείς να κάνεις το ίδιο και με μια φωτογραφία."

Είχε όμως λόγους ο Doyle να στήσει μια τόσο εξωφρενική απάτη; Οι δύο συγγραφείς απαντούν καταφατικά, καθώς ήταν γνωστό ότι η εμμονή του Doyle με τον πνευματισμό (πίστευε στην επικοινωνία των ζωντανών με τα πνεύματα των νεκρών και στη δυνατότητα φωτογράφισης των πνευμάτων..) τον είχε φέρει σε αντίθεση με την επιστημονική κοινότητα της εποχής. Μάλιστα ένας από αυτούς, ο εξελικτικός Edwin Ray Lankester, είχε καταφερθεί εναντίον του πνευματισμού, ξεσκεπάζοντας ως απατεώνες δύο medium της εποχής. Είναι λοιπόν πιθανό ο Doyle να θέλησε να εξαπατήσει την επιστημονική κοινότητα για να αποδείξει, ότι όπως η αξιοπιστία της επιστημονικής σκέψης δεν μειώνεται από τις επιστημονικές απάτες στις οποίες μπορούν να γίνουν θύματα οι επιστήμονες, έτσι και η αξιοπιστία του πνευματισμού δεν πλήττεται από αποκάλυψη μερικών απατεώνων που τον επικαλούνται.

Η αλήθεια πάντως είναι μια. Περίπου έναν αιώνα μετά τα γεγονότα του Πίλτνταουν, ο δράστης της απάτης δεν έχει ακόμη αποκαλυφθεί. Είναι πιθανό ότι για την εξιχνίαση αυτής της μυστηριώδους υπόθεσης, ακόμα και η αναλυτική δεινότητα του μυαλού του Σέρλοκ Χόλμς, να έπεφτε λίγη.